Prikkelverwerking bij een gevoelig kind

“Mijn hoofd is zo druk”, “Ik ben overprikkeld”, “Er kan niks meer bij in mijn hoofd”. Zomaar wat zinnetjes die gevoelige kinderen regelmatig uitspreken. Aan de buitenkant is het niet altijd zichtbaar dat een kind overprikkeld is en dat maakt het zo lastig voor de mensen om het kind heen. Daarom in deze blog wat extra uitleg over prikkelverwerking.

Wat is overprikkeling?

Laten we starten met wat een prikkel is. Er zijn twee soorten prikkels, interne en externe prikkels. Interne prikkels zijn bijvoorbeeld honger, dorst, pijn. Maar wat vooral belangrijk is bij overprikkeling zijn de externe prikkels. Dit zijn prikkels van buitenaf die via je zintuigen binnenkomen in je brein. Dit zijn geluiden, licht, geuren, smaken, prikkels op de houd, maar bijvoorbeeld ook kou en warmte.

Bij overprikkeling komen er meer prikkels binnen dan het brein kan verwerken. Je emmertje is overgelopen. Iedereen kan overprikkeld raken, maar de één raakt sneller overprikkeld dan de ander. Gevoelige kinderen zijn sneller overprikkeld dan kinderen die niet gevoelig zijn. Overprikkeling uit zich vaak in onrust in het hoofd en in het lijf, hoofdpijn, buikpijn, stress, extreem moe zijn, lagere concentratie en sneller emotioneel zijn. Dit komt dus allemaal doordat het brein de externe prikkels niet meer kan verwerken.

Hoe werkt normale prikkelverwerking?

Om te kunnen begrijpen wat er in het brein gebeurt bij overprikkeling, gaan we eerst in op de prikkelverwerking bij een niet gevoelig kind.

Prikkels zijn dus stukjes informatie die via je zintuigen binnenkomen in je brein. En deze moet je brein gaan verwerken. Voordat deze stukjes informatie bij je brein terecht komen, gaan ze door een filter. Als dit filter goed werkt wordt alleen de informatie die van belang is doorgelaten. Informatie wat niet belangrijk is wordt gefilterd en komt dus niet bij het brein terecht.

Voorbeeld. Wanneer iemand een bal naar je hoofd toe gooit, reageer je daarop door de bal te vangen want anders krijg je hem tegen je hoofd aan. Dit is een prikkel waarbij het handig is dat de informatie naar je brein gestuurd wordt. Dat er tegelijkertijd een auto langs rijdt laat je volledig langs je heen gaan want je hoeft er niks mee, er uiteraard vanuit gaande dat je op een veilige plek staat. In figuur 1 zie je twee kinderen met allebei een ander filter. Bij kind A zie je een normaal werkend filter. Bij dit filter komt alle informatie binnen die nodig is, terwijl de informatie die niet nodig is eruit gefilterd wordt en dus niet in het brein terecht komt. Het filter van kind B is dunner en er zijn meer gaten in dit filter. Dat betekent dat de informatie die dit kind als prikkel ontvangt makkelijker naar het brein gestuurd wordt. Niet relevante prikkels worden minder goed onderscheiden van belangrijke prikkels en dus gaan ook de niet relevante prikkels naar het brein. Het brein moet dus al deze prikkels, al deze informatie verwerken, en dus is het brein veel harder aan het werk. Het brein van kind B raakt dus sneller vermoeid en daardoor overprikkeld.

Vanwege de verschillen tussen deze filters komt het regelmatig voor dat je als ouder je kind niet begrijpt. Vooral wanneer je als ouder een normaal werkend filter hebt, terwijl je thuis een gevoelig kind hebt die dus filter B heeft. Een dagje in een pretpark rondlopen kan een heel leuk idee lijken, maar voor jouw gevoelige kind met filter B kan dit veel te veel zijn. Je kind kan volledig overprikkeld raken van een drukke dag in een pretpark, zeker als het ook nog eens een drukke weekend of vakantiedag is en er dus veel mensen zijn aanwezig zijn in het park.

Je weet nu hoe het brein van een gevoelig kind werkt en hoe de prikkels binnen komen. Maar het is natuurlijk ook fijn om te weten wat je kunt doen om te zorgen dat jouw gevoelige kind minder snel overprikkeld raakt. Als overbelasting en dus te veel prikkels de reden is van overprikkeling, is het heel belangrijk de stressfactoren drastisch te verminderen zodat het brein tot rust kan komen. Maar het is ook belangrijk om te weten dat gevoelige kinderen dagelijks te maken hebben met deze overprikkeling. Het is dan belangrijk om te weten wat je kunt doen zodat je kind hier het minst last van heeft.

Waar kun je rekening mee houden?

• Bedenk hoe lang je een activiteit gaat doen, en als het nodig is, ga dan eerder naar huis.
• Kies een rustige plek voor de activiteit.
• Ontdek welk tijdstip op de dag het beste werkt voor jouw kind.
• Neem geregeld een pauze om wat extra rust tussendoor te krijgen.
• Sommige gevoelige kinderen vinden het fijn om bijvoorbeeld oorkleppen op te doen. Dit zorgt voor minder auditieve prikkels. Deze oorkappen heb ik voor mijn kinderen. Ze zitten lekker, werken erg goed en zijn er ook nog eens in verschillende kleuren.

Ik wens je veel succes én plezier met alle activiteiten die je wilt gaan ondernemen met je gevoelige kind!